Dyrektywa Green claims, czyli pomysł UE na walkę z greenwashingiem

Greenwashing jest nieuczciwą praktyką firm, która ma zbudować w klientach lub społeczeństwie przekonanie, że ich produkty są ekologiczne i wytwarzane zgodnie z zasadami ochrony środowiska, podczas gdy w rzeczywistości jest to niezgodne z prawdą. Celem takich działań jest uzyskanie przez firmę korzyści, np. wizerunkowych lub skłonienie konsumentów do zakupu.

Dotychczas brak było przepisów, które skutecznie zapobiegałyby temu zjawisku. W przyszłości ma się to jednak zmienić – dzięki dyrektywie Green Claims. Jak unijne przepisy będą chronić konsumentów?

Szkodliwość greenwashingu

Zjawisko greenwashingu jest szkodliwe z wielu powodów. Przede wszystkim dlatego, że konsumenci nie są w stanie podejmować świadomych decyzji (zgodnych z wyznawanymi wartościami). Jednocześnie stosowanie takich praktyk tylko utrudnia realną poprawę problemów środowiskowych, a nawet je pogłębia.

Aby skutecznie przeciwdziałać zmianom klimatycznym firmy powinny udzielać rzetelnych informacji o swoim wpływie na środowisko oraz podejmować realne działania, aby niwelować negatywny wpływ.

Co na to Komisja Europejska?

Europejscy konsumenci chcą uczestniczyć w zielonej gospodarce. Tymczasem często padają ofiarą fałszywych zapewnień i nierzetelnych certyfikatów. Działania Komisji Europejskiej (KE) zmierzają do zniesienia barier, w tym informacyjnych czy marketingowych, z jakimi mierzą się odbiorcy produktów „eko”.

Komisja Europejska przeprowadziła szerokie konsultacje. Na temat oczekiwań konkretnych wdrożeń w tym obszarze wypowiedziało się aż 12 tyś. konsumentów i przedstawicieli producentów. W rezultacie KE przyjęła dwa wnioski:

• dotyczący dyrektywy i mający na celu wzmocnienie pozycji konsumentów na rzecz zielonej transformacji (ang. proposal for a directive on Empowering Consumers for the Green Transition).
• dotyczący dyrektywy w sprawie oświadczeń ekologicznych (ang. Green Claims Directive).

Regulacje te wpisują się w większą inicjatywę raportowania ESG i stanowią część Europejskiego Zielonego Ładu.

Cele dyrektywy Green Claims

Głównym celem Green Claims jest zwiększenie poziomu ochrony konsumenta przed praktykami handlowymi mającymi nieuczciwy charakter i prowadzącymi do trudności w dokonywaniu świadomych zakupów.

Dyrektywa wprowadza zasady umieszczania na produktach czy w kampaniach reklamowych tzw. oświadczeń środowiskowych. Treść takiej deklaracji powinna być poparta dowodami naukowymi o powszechnie uznanym statusie. Producent musi również określić, której części produktu bądź całego procesu swojej działalności dotyczy dane zapewnienie.

W tej chwili takie oświadczenia są bardzo często nierzetelne, a nawet niezgodne z prawdą. Skalę problemu zobrazowaliśmy na poniższej grafice.

Źródło: https://environment.ec.europa.eu/topics/circular-economy/green-claims_en

Green Claims aktualizuje również zakres cech produktu, wobec których przedsiębiorca nie może wprowadzać konsumenta w błąd, tj. twierdzenia dotyczące ekologiczności i oznakowania dotyczące zrównoważonego charakteru.

Kogo dotyczy?

Green Claims Directive dotyczy wszystkich przedsiębiorców, których produkty:

• wymagają oświadczeń środowiskowych,
• mają oznakowanie ekologiczne.

Jednocześnie skierowana jest także do firm spoza UE, które kierują oświadczenia do konsumentów w Unii Europejskiej.

Dyrektywa nie obejmuje z kolei dostawców usług finansowych (np. banków, funduszy inwestycyjnych) oraz mikroprzedsiębiorców (podmiotów zatrudniających mniej niż 10 pracowników i mających obrót poniżej 2 mln euro).

Nowe obowiązki dla przedsiębiorców

Przedsiębiorstwa, które składają oświadczenia środowiskowe, będą zobowiązane do:

• uzasadniania ich poprzez weryfikowalne metody oparte na ugruntowanych danych naukowych,
• sprawdzane ich treści przez niezależnych, akredytowanych weryfikatorów.

Oświadczenia będą musiały być sprecyzowane – również co do zakresu, do którego się odnoszą, czyli np. do całości produktu lub jego części / do wszystkich procesów działalności przedsiębiorcy lub jedynie określonych obszarów.

Wszelkie ekologiczne deklaracje będą musiały być zgodne z normami w zakresie ich uzasadnienia oraz sposobu komunikowania. Dyrektywa swoim zakresem obejmie także systemy oznaczania etykiet. Celem komisji jest wprowadzenie uniwersalnego oraz ustandaryzowanego systemu oznaczeń.

W tej chwili w samej UE występuje mnóstwo typów takich etykiet:

Źródło: https://environment.ec.europa.eu/topics/circular-economy/green-claims_en

Zamieszczanie oświadczeń informujących o pozytywnym wpływie na środowisko będzie musiało być poparte rzeczywistym wykazaniem, że dany produkt jest lepszy od standardu rynkowego.  Jednocześnie poprawa w jednym obszarze, która generuje obciążenia środowiskowe w innych obszarach, nie będzie mogła być uznana za faktyczną, pozytywną zmianę. Ocena wpływu będzie całościowa, obejmująca wszelkie aspekty.

Konsekwencje naruszenia

Egzekwowanie przepisów unijnych pozostawione jest państwom członkowskim. Planowane jest wprowadzenie wytycznych szczegółowo określających sankcje i kary, które powinny być nakładane na nieuczciwych przedsiębiorców. Kary pieniężne mają być odstraszające, a swym zakresem powinny obejmować rozwiązania od grzywny do konfiskaty przychodów ze sprzedaży. Dyrektywa przewiduje również kary w postaci czasowego wykluczenia z udziału w przetargach publicznych czy udziału w grantach.

W projekcie zawarto też rozwiązanie skierowane do organizacji, które zajmują się reprezentacją przedsiębiorstw. Polega na możliwości wniesienia powództwa przeciwko przedsiębiorcom naruszającym przepisy. Celem jest jeszcze lepsza ochrona interesów konsumentów.

Obietnica pozytywnych zmian

Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący Green Claims 22 marca 2023 roku. Dyrektywa jest więc obecnie na etapie zatwierdzenia przez Parlament i Radę UE. Jeśli zostanie przyjęta, to w ciągu 18 miesięcy Polska i inne kraje członkowskie będą musiały ją wdrożyć.

Środowisko jest jednym z trzech filarów ESG. Jeśli planują Państwo stworzenie raportu niefinansowego, to przypominamy, że dane z tego zakresu również należy w nim umieścić. Nasi eksperci mogą pomóc w ich ocenie – również pod kątem greenwashingu. Oferujemy kompleksowe wsparcie w tym i każdym innym obszarze powiązanym z wykazywaniem niefinansowej części działalności. Zachęcamy do kontaktu.